Life is beautiful - Khi cuộc sống không là cổ tích

Được xây dựng trên bối cảnh nước Ý trong chiến tranh thế giới lần thứ II, nhưng “Life is beautiful” của đạo diễn Roberto Benigni không thuần túy mô tả sự khốc liệt, tàn bạo của cuộc chiến. Tràn ngập tiếng cười, tình yêu và niềm tin, đây còn là câu chuyện cổ tích tuyệt đẹp về sức mạnh của con người khi buộc phải đối diện với một cuộc sống hoàn toàn không như cổ tích.

Nhân vật chính trong “Life is beautiful” là Guido Orefice – một anh chàng Do Thái nhỏ bé, nghèo kiết nhưng đặc biệt thông minh và hài hước. Câu chuyện bắt đầu năm 1939, khi chủ nghĩa phát xít đã hoành hành trên toàn thế giới. Guido đến thành phố Orezzo với mơ ước mở một tiệm sách. Tại đây, anh tình cờ gặp và yêu Dora – một cô gái Ý xinh đẹp, giàu có nhưng chưa từng được sống theo ý muốn của mình. Một nửa đầu của bộ phim là hành trình tiếp cận, chinh phục và giành lại “công chúa” Dora từ tay gã hôn phu thô lỗ, tẻ ngắt của chàng “hoàng tử” Guido.

Phần sau của câu chuyện mở ra cùng với sự xuất hiện của cậu bé Giosue – kết quả tình yêu của Guido và Dora. Lúc này cuộc chiến đang đi vào giai đoạn kết thúc, đồng thời phong trào bài Do Thái của Đức Quốc Xã cũng lên đến đỉnh điểm. Tai họa ập xuống gia đình nhỏ bé của Guido khi cả anh và bé Giosue đều bị bắt vào trại tập trung của phát xít Đức. Một lần nữa, Guido lại đứng trước thử thách khắc nghiệt: phải tìm cách bảo vệ không chỉ sinh mạng mà còn cả tâm hồn non nớt của đứa con trai. Để làm được điều đó, anh đã cùng Giosue chơi một trò chơi lớn: trò chơi của sự sống và cái chết, của hi vọng và tuyệt vọng.

Mặc dù được phân chia thành hai phần rõ rệt với hai phong cách khác biệt (nửa đầu phim giống như một vở hài kịch lãng mạn, trong khi đó nửa cuối phim chất “hài” đã nhuốm màu “bi” và tiếng cười không còn tươi vui, sảng khoái nữa mà ẩn chứa nỗi đau xót), bộ phim vẫn thống nhất trong dáng vẻ của một câu chuyện cổ tích hiện đại. Ở phần đầu, điều này thể hiện ở mô típ quen thuộc trong các câu chuyện dân gian: một chàng trai nghèo khó, xấu xí tìm cách giành lấy tình yêu của nàng công chúa cao sang, cứu nàng khỏi cuộc hôn nhân gượng ép và hai người sống bên nhau hạnh phúc. Trong khi đó, ở phần cuối, màu sắc cổ tích lại nằm ở cái kết thúc có hậu đầy ngọt ngào: “trò chơi” kết thúc, hai cha con Guido chiến thắng, bé Giosue nhận được phần thưởng như mong ước. Có thể nói, nếu như mỗi câu chuyện cổ tích đều là một giấc mơ của cuộc sống, thì “Life is beautiful” chính là một câu chuyện cổ tích bởi nó cũng là một giấc mơ tuyệt đẹp của nhân loại. Guido không có sức mạnh thần kì, cũng không có một đôi hài bảy dặm hay chiếc đũa phép, nhưng anh lại sở hữu những khả năng vô giá: tình yêu cuộc sống, trí tuệ mẫn tiệp, sự hài hước và lòng can đảm. Chính những khả năng này đã giúp cho Guido đối diện với những tình huống khó khăn nhất của cuộc sống và vượt qua chúng. Bộ phim cũng cung cấp cho người xem một bài học lớn về thái độ sống: trước một cuộc đời khắc nghiệt, bạo tàn, con người vẫn có thể ngẩng cao đầu để sống một cách quả cảm, vẫn có thể nhìn nhận và giải thích cuộc sống theo một cách tích cực. Giá trị lớn nhất của “Life is beautiful” chính là ở chỗ bộ phim giúp cho người ta có thể cười ngay cả khi phải đứng giữa lằn ranh của sự sống và cái chết.

Đương nhiên, mỗi câu chuyện cổ tích đều chứa đựng bên trong nó một hạt nhân hiện thực, và trong “truyện cổ tích” “Life is beautiful”, đó còn là một hạt nhân đắng cay khủng khiếp. Hình ảnh cuộc thế chiến lần II thảm khốc với hơn 62 triệu người chết, trong đó khoảng 10 triệu người đã phải bỏ mạng tại các trại tập trung của phát xít Đức được tái hiện qua một số chi tiết chân thực, gây ấn tượng mạnh mẽ: núi xác người chồng chất, lò hơi độc, câu chuyện về những lò đốt xác người… Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố “bi” và yếu tố “hài” khiến cho cảm xúc của khán giả chuyển đổi mạnh mẽ từ đỉnh điểm của thái cực này sang đỉnh điểm của thái cực khác, vừa cười đấy rồi khóc đấy, rồi lại lặng người vì xúc động. Điều này càng được gia tăng giá trị biểu đạt thông qua hình thức trò chơi ở nửa sau bộ phim: cùng một hiện thực được giải nghĩa theo hai cách. Một mặt, nó là cuộc sống khủng khiếp ở trại tập trung, khi con người bị đối xử không bằng con vật và cái chết có thể ập đến bất cứ lúc nào. Mặt khác, nó lại là các dữ kiện trong trò chơi của cha con Giosue, là những thử thách buộc phải vượt qua để giành được phần thưởng quý giá nhất.

“Life is beautiful” không tránh khỏi một số nhược điểm và đó cũng chính là lí do khiến một số khán giả không đồng tình với 3 giải thưởng Oscar cao quý (diễn viên chính xuất sắc nhất, phim nước ngoài hay nhất, âm nhạc trong phim hay nhất) mà bộ phim đã nhận được năm 1999. Quả thực, người xem có thể dễ dàng nhận ra sự gãy khúc giữa hai phần khiến cho bộ phim như một sự lắp ráp (ở phần đầu tính cách nhân vật được cường điệu, trong khi ở phần sau tính chất hiện thực lại được thể hiện rõ); hoặc một số chi tiết khiên cưỡng, vô lý (tình huống hai cha con Guido nói chuyện trên loa để báo cho Dora biết họ vẫn bình an). Thậm chí, một số khán giả còn đã “kết án” bộ phim quá “tô hồng” hiện thực, và vì vậy, giá trị của bộ phim chỉ dừng lại ở mức giải trí. Tuy nhiên, trên thực tế, “Life is beautiful” vẫn chinh phục được đông đảo khán giả và giới chuyên môn, và khi xem phim, người ta quên đi những nhược điểm của nó để đắm mình theo những vui, buồn, lo lắng, hồi hộp và cả tình yêu lớn lao của các nhân vật. Có lẽ, điều kì diệu đó xảy ra là bởi vì ước mơ cổ tích chưa bao giờ nguội tắt trong trái tim nhân loại. Người ta vẫn muốn tin rằng sức mạnh của tình yêu, niềm hi vọng và sự can đảm sẽ chiến thắng tất cả khó khăn, thử thách khốc liệt nhất trong một thế giới hiện thực đầy rẫy đau buồn và không-hề-như-cổ-tích.

Một số thông tin về bộ phim:
– Tên gốc: La vita è bella
– Nước sản xuất: Italia
– Năm sản xuất: 1997
– Đạo diễn: Roberto Benigni
– Biên kịch: Roberto Benigni và Vincenzo Cerami
– Giải thưởng: 3 giải Oscar (1999) và nhiều giải thưởng khác

Hồng Ánh